Şefkat Odaklı Terapi (Compassion-Focused Therapy), psikolog Paul Gilbert tarafından geliştirilmiş bir psikoterapi yaklaşımıdır. Bu terapi, bireylerin öz-şefkat geliştirmesine yardımcı olmayı amaçlar. Özellikle yoğun öz-eleştiri, utanç, suçluluk ve olumsuz duygusal deneyimlerle mücadele eden kişiler için etkilidir. İngiliz psikolog Paul Gilbert tarafından ortaya konmuştur. Genellikle bilişsel davranışçı terapi (BDT) temelli bir çerçevesi vardır.
Şefkat Odaklı Terapi Temel İlkeleri
Bu yöntem, insan beyninin evrimsel, biyolojik ve sosyal doğasını temel alır. Özellikle şu unsurlara odaklanır:
- Evrimsel Perspektif: İnsan beyni, tehditlere hızlı yanıt veren ilkel bir yapıya sahiptir. Örneğin, \”savaş ya da kaç\” tepkisi verir. Aynı zamanda sosyal bağlantı ve şefkatle ilişkili gelişmiş bir yapıya da sahiptir. Bu yapılar arasındaki dengesizlik, psikolojik sorunlara yol açar.
- Şefkat Sistemleri: Temel olarak, insan beyninde üç ana duygusal düzenleme sistemi olduğunu kabul ederiz:
- Tehdit Sistemi: Tehlike ve tehditlere karşı bizi uyarır. (Örneğin, korku ve kaygı).
- Sürücü Sistemi: Bizi ödüller ve başarıya yönlendirir. (Örneğin, heyecan ve hırs)
- Şefkat Sistemi: Kendimizi ve başkalarını yatıştırmamıza, güvenlik hissi oluşturmamıza yardımcı olur. Amaç özellikle tehdit sistemi aşırı aktif olduğunda, şefkat sistemini güçlendirmektir.
- Öz-Şefkat Geliştirme: Ayrıca bu terapi, bireylerin kendilerine nazik ve şefkatli olmayı öğrenmesine yardımcı olur. Öz-şefkat, bireyin kendi zorluklarını ve kusurlarını kabul etmesi, kendisine destek ve anlayış sunması anlamına gelir.
Şefkat Odaklı Terapi Uygulamaları
Bu terapi, hem bireysel hem de grup terapilerinde uygundur. Çeşitli teknikler içerir:
- Meditasyon ve Görselleştirme: Şefkatli bir figür ya da kendinizin şefkatli bir versiyonunu zihninizde canlandırmak.
- Kendi Kendine Şefkat Egzersizleri: İç sesinizi değiştirmek ve kendinizle nazik bir şekilde konuşmayı öğrenmek.
- Fiziksel Şefkat: Kendinizi rahatlatıcı hareketlerle sakinleştirmek (örneğin, ellerinizi kalbinize koymak).
- Farkındalık Çalışmaları: Duygularınızı ve düşüncelerinizi yargılamadan kabul etmek.
Etkili Olduğu Durumlar
Şefkat Odaklı Terapi, şu gibi durumlarda etkili bulunmuştur:
- Depresyon
- Anksiyete bozuklukları
- Travma sonrası stres bozukluğu (TSSB)
- Yeme bozuklukları
- Öz-eleştiri ve utanç duyguları
Bu terapi, bireylerin hem kendileriyle hem de çevreleriyle daha sağlıklı bir ilişki kurmasına yardımcı olur ve psikolojik iyilik halini artırır.
Şefkat Odaklı Terapi: Genel Bakış
Özellikle yüksek düzeyde öz-eleştiri, utanç ve psikolojik acı yaşayan bireylerde duygusal düzenlemeyi desteklemek için tasarlanmıştır. Paul Gilbert tarafından geliştirilen bu yaklaşım, bireyin şefkat geliştirme kapasitesini artırmayı hedefler. Ek olarak, biyopsikososyal bir model temelinde insanın tehdit, dürtü ve yatıştırma sistemlerini ele alır. Bilhassa travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), depresyon ve kaygı bozuklukları gibi durumlarda etkilidir.
Önemli Çalışmalar
- Sanal Gerçekçilik (Virtual Reality) ile Şefkat Odaklı Terapi
- Özellikle bir vaka çalışması, sanal gerçeklik kullanılarak şefkat odaklı terapinin genç suçlular üzerindeki etkilerini inceledi. Bulgular, bu yenilikçi yöntemle utanç ve öfke düzenlemelerinde olumlu gelişmeler olduğunu gösterdi.
- Adolesanlarla Çevrimiçi Grup Terapisi
- Adolesanlar için çevrimiçi şefkat odaklı grup terapisi, stresle başa çıkma becerilerinin güçlendirilmesinde etkilidir.
- Travma Tedavisinde
- Bu alanda çalışmalar, travma sonrası belirtilerin azaltılmasında bu terapinin etkileri detaylı olarak analiz etti. Örneğin, intrüzyon, uyarılma, kaçınma belirtilerini azalttığını gösterdi.
- İş Yerlerinde Şefkat Eğitimi
- Şefkat Odaklı Terapi ve Psikolojik Esneklik eğitimleri, kapsayıcı iş ortamları yaratmak için bir müdahale aracı olarak test edilmiştir.
- Hemşirelik Alanında Şefkat Odaklı Terapi
- Özellikle hemşirelik uygulamalarında, hasta ve sağlık profesyonelleri arasındaki iletişimi güçlendirmektedir.
- Beyin Düzeyinde Şefkat Terapisi Etkileri
- EEG deneyleri, sinirsel düzeyde stres azaltıcı etkileri destekler.
